BİRİNCİ BASAMAK HEKİMLERİNE YÖNELİK YAŞLININ EVDE TAKİP VE DEĞERLENDİRME KILAVUZU

1. GİRİŞ VE KILAVUZUN KULLANIMI
1.1. Kılavuzun Kullanımı ve Hedefleri Aile hekimleri, çocuk, genç ve yaşlı tüm bireylere hem koruyucu hem de tedavi edici sağlık hizmetleri sunmaktadır. Özellikle koruyucu hekimlik açısından bakıldığında 15-49 yaş arası bireylerin standart olarak aile hekimleri tarafından yılda bir kez izlemi gerektiği belirlenmiştir. Ancak aile hekiminin izlemekle yükümlü olduğu 65 yaş üstü geriatrik nüfus için böyle bir standart izlem şekli tanımlanmamıştır. Oysa heterojen bir grup olan geriatrik hasta grubunda, erişkin hastalar için kullanılan genellemeler geçerli değildir. Çeşitli kayıplara bağlı olarak dış streslere hassasiyet artmış, yaşın ilerlemesi ve pek çok faktörün etkisi ile birlikte birey bağımlı hale gelmeye başlamıştır. Özellikle “kırılgan yaşlı” grubunda morbidite ve mortalite oranları artmıştır.
T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından 10. 03. 2005 tarihli ve 25751 sayılı Resmi Gazete’de “Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik” yayınlanmıştır.
Bu yönetmelikle bireylerin ve toplumun sağlığını korumak amacıyla, evde bakım hizmeti veren sağlık kuruluşlarının açılması, çalışması ve denetlenmesi ile bunları işleten kurum ve kuruluşların, özel hukuk tüzel kişilerinin ve gerçek kişilerin uyması gereken usul ve esaslar düzenlenmiştir.
Diğer taraftan T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan 25. 05. 2010 tarihli ve Resmi Gazete’de 27591 sayılı “Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği”
ile aile hekimlerine evde takibi zorunlu olan yaşlılara evde veya gezici/yerinde sağlık hizmeti sunma yükümlülüğü gelmiştir. Bu bağlamda ülkemizde yaygınlaşmakta olan aile hekimliği uygulamasında birinci basamakta yaşlı bireylerin/hastaların özellikle evde bakım ve takibinin standardize edilmesi konusunda çalışmalara gereksinim duyulmaktadır.
Klinik pratikte kullanılan kılavuzlar; hekimlere yardımcı olmak amacıyla, sistematik olarak geliştirilmiş raporlar/ifadeler ve özel klinik durumlardaki
hastalar için uygun sağlık bakımı kararlarını içerirler. Kılavuzların hekimin pratik hayatında uygulanabilir bilgileri içermesi ve günlük çalışma sürecini
yansıtması hedeflenmektedir.
Birinci Basamak Hekimlerine Yönelik Evde Yaşlı Değerlendirme Kılavuzu’nun hedef kitlesi tüm birinci basamak hekimleridir. Kılavuzu oluşturmanın amacı
birinci basamak hekimlerinin yaşlıyı evde değerlendirirken izleyecekleri bir yol haritası çizmek ve yaşlıda sık rastlanan sorunlar ile ilgili bir başvuru aracı
oluşturmaktır. Kılavuz hazırlanırken yaşlıların özel gereksinimleri konusunda farkındalığı artırmak, 65 yaş ve üzeri geriatrik popülasyon için birincil sağlık
bakımı yanıtını geliştirmek ve sonuçta birinci basamak hekimlerine bilimsel, kanıta dayalı, uygulanabilir, güncel ve yoğunlaştırılarak özetlenmiş bir bilgi
kaynağı sunarak yaşlı hasta bakım kalitesini artırmak hedeflenmiştir.
Kılavuzun giriş bölümünde ülkemizde yeni bir disiplin olarak geriatri bilim dalının ilgi alanları ve geriatri ekibinin multidisipliner yapısından, geriatride
sık kullanılan terimler ve “geriatrik sendrom” ve “kırılgan yaşlı” kavramlarından söz edilmiştir.
Birinci basamak hekimi tarafından yaşlı hasta değerlendirilirken kılavuzun klinik karar verme sürecinde yardımcı olacağı düşünülmüştür. Aile hekimi
yaşlı bireyi genel durumu açısından değerlendirirken muayene, öykü, risk analizi ve kısa geriatrik taramada elde ettiği veriler ışığında klinik tablonun
şiddetine göre kendi kanaatini oluşturarak hasta yönetimini kendi başına yapabilir veya yaşlının bir üst merkeze ileri tetkik ve/veya tedavi için
gönderilme gerekliliği olup olmadığına karar vererek ileri değerlendirme için ikinci veya üçüncü basamağa yönlendirebilir. Bu aşamada aile hekiminin
yapacağı genel değerlendirmeyi daha derinleştirmesi ve detaylandırması amacıyla kılavuzun ikinci bölümünde risk analizi, fizik muayene bulguları,
ağız ve diş sağlığı, kısa geriatrik tarama ve taramada kullanılan testler gibi konular bulunmaktadır. Özellikle risk analizi, fizik muayene ve kısa geriatrik
taramada kılavuzun dördüncü bölümündeki “Hastalık Yönetimi” başlığı altında geçen konulara atıflar yapılmıştır. Bu kapsamda uygulamada
kullanılacak araçlar (65 yaş ve üzerindeki hastanın takibinde kullanılabilecek risk analizi, 65 yaş ve üzeri hasta ilk kabul özet algoritmi, geriatrik
değerlendirme bileşenleri ve yaşlı bireylere bakım verenleri değerlendirmeformu gibi) kılavuzun sonunda “Ekler” bölümünde yer almıştır. Böylece her
yaşlı hasta/birey için riske özel bir program oluşturulması, periyodik olaraktakibinin yapılması ve hazırlanan formlar aracılığıyla sağlık durumunun
düzenli kayıt altına alınması sağlanabilecektir.
Kılavuzun üçüncü bölümünde yaşlıda beden sağlığının korunmasının önemi vurgulanmış ve hijyen, bağışıklama, beslenme, fizik egzersiz, düşmelerden
korunma, sosyal ve fiziksel çevrenin değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi gibi koruyucu sağlık programlarına öncelik verilmiştir. Dördüncü bölümde
hipertansiyon, diyabet, kronik ağrı, nörolojik sekel, osteoartrit, bası yaraları, depresyon, demans, inkontinans, polifarmasi, enfeksiyonlar, kalp yetmezliği,
dislipidemiler gibi durumlarda hastalık yönetiminin nasıl yapılacağı basit kavram haritaları ve algoritmalar şeklinde sunulmuştur. Bu bölümde ayrıca
yaşamın sonunda ölüm süreci ve yaşlıda ihmal ve suistimal gibi son derece önemli konulara da değinilmiştir.
Kılavuzun son bölümünde ileri geriatrik bakım programları ve İzmir ilinde yaşlılara verilen hizmet modellerinden söz edilmiş ve “Ekler” bölümünde
yaşlı hizmetleriyle ilgili iletişim bilgilerine yer verilmiştir. Ayrıca kılavuzun pratik kullanımını sağlayabilmek amacıyla bölümler farklı renklerle ayrılmıştır.akınız. 
Kılavuzu indirmek için bakınız.